79 Jaar Geleden, Net Voor de Bevrijding, Begonnen de Tragische Doodsmarsen Vanuit Auschwitz - Nazi Genocide Onder het Voorwendsel van Evacuatie

Het begrip 'Doodsmarsen' verwijst naar de gruwelijke gedwongen evacuatie van gevangenen uit Duitse concentratiekampen toen het Sovjetleger in de laatste maanden van 1944 en het begin van 1945 naderde. Geconfronteerd met de naderende aanval van de Geallieerden, initieerden de naziautoriteiten de zogenaamde 'evacuatie' van gevangenen uit verschillende Duitse concentratiekampen, waaronder die in Polen. De gevangenen, ernstig verzwakt door het overleven van de brute omstandigheden in de kampen en uitputtende dwangarbeid, werden gedwongen om moeilijke reizen te ondernemen in extreme winterse omstandigheden naar andere kampen in Duitsland. De gevangenen werden gedwongen om mensonterende afstanden af te leggen zonder voldoende voedsel, kleding of rust.

De omstandigheden tijdens deze doodsmarsen waren angstaanjagend. Honderden gevangenen stierven onderweg, slecht voorbereid op het harde winterweer, vaak gekleed in gescheurde kleren die niet beschermden tegen de kou. Hun karige voedselrantsoenen bestonden uit een klein stuk brood en een beetje ingeblikt voedsel, nauwelijks genoeg voor de gedwongen marsen. Het sterftecijfer onder de lopers was tragisch hoog als gevolg van de slechte conditie van de gevangenen, het gebrek aan voorraden, ongunstige weersomstandigheden en massale executies die werden uitgevoerd tijdens de mars. Ontsnappen was bijna onmogelijk, aangezien degenen die het probeerden vaak werden neergeschoten door bewakers. Velen van degenen die nog in leven waren toen de lopers hun bestemming bereikten, stierven later in kampen in Duitsland.

Enkele van de meest brute doodsmarsen vonden plaats vanuit concentratiekampen zoals Auschwitz-Birkenau, Gross-Rosen, Stutthof en Majdanek, waarbij laatstgenoemde het eerste kamp op Pools grondgebied was dat dergelijke marsen meemaakte. Hun huiveringwekkende doel was om andere kampen in Duitsland te bereiken, waar de onmenselijkheid werd voortgezet.

Januari 1945: Auschwitz-Birkenau: Doodsmars vanuit het Grootste Naziconcentratiekamp

De doodsmars vanuit Auschwitz-Birkenau, een berucht nazikamp, is een van de meest bekende. Op 17 januari 1945, toen Sovjettroepen het kamp naderden, kregen ongeveer 56.000 gevangenen van SS-bewakers opdracht om het concentratiekamp en zijn subkampen te verlaten. De winter was buitengewoon koud en besneeuwd, en de gevangenen, velen gekleed in vodden die niet beschermend waren tegen de kou, waren slecht voorbereid op de reis. Ze moesten ongeveer 60 kilometer afleggen om Wodzisław Śląski te bereiken, vanwaar ze op goederentreinen zouden worden gezet en dieper in het Derde Rijk zouden worden vervoerd. Langs deze route alleen al werden ongeveer 600 lichamen van gevangenen gevonden, en nog meer werden doodgeschoten door SS-bewakers tijdens massale executies en begraven in massagraven. Het dodental liep nog verder op toen gevangenen werden opgesloten in open kolentreinen, waar ze de bevriezende temperaturen moesten verdragen op weg naar andere concentratiekampen. Ten minste 9.000 gevangenen van het concentratiekamp Auschwitz stierven tijdens de doodsmarsen, en sommige onderzoekers geloven dat het aantal zelfs 15.000 zou kunnen bereiken.

Gevangenen Die in het Kamp Bleven: Bevrijding van Auschwitz-Birkenau op 27 januari 1945

Halverwege januari 1945 begonnen de Duitsers met de definitieve liquidatie van het Auschwitz-vernietigingskamp. Van 17 tot 21 januari van dat jaar werden ongeveer 56.000 mensen geëvacueerd uit Auschwitz en zijn subkampen. Officieel werden gevangenen die in staat waren om te werken geselecteerd, maar velen van hen, zich bewust van de onvermijdelijke executie, probeerden wanhopig zich te kwalificeren voor de Doodsmars. Duizenden stierven in het proces, bezweken aan de harde omstandigheden of werden geëxecuteerd.

Op 20 januari 1945 blies de SS crematoria II en III op, en op 26 januari - slechts één dag voor de geallieerde troepen arriveerden bij het concentratiekamp Auschwitz - werd crematorium V, dat tot dan volledig operationeel was geweest, ook vernietigd. Op 23 januari werd het barakkencomplex bekend als 'Kanada II,' waar het eigendom van slachtoffers werd opgeslagen, in brand gestoken. In deze onzekere situatie werden ongeveer 9.000 overgebleven gevangenen, voornamelijk ziek en uitgeput, achtergelaten in het hoofdkamp Auschwitz I, Birkenau (Auschwitz II), en in de subkampen. Vanwege hun gezondheidstoestand waren ze niet geschikt voor evacuatie te voet, dus de SS probeerde hen te vernietigen. Gelukkig ontsnapte het merendeel van hen aan vernietiging door een samenloop van omstandigheden.

Tussen het vertrek van de laatste evacuatiekolonnes en de komst van het Sovjetleger pleegde de SS bloedbaden in het kamp, vooral in de subkampen: "Fürstengrube" in Wesoła, "Tschechowitz-Vacuum" in Czechowice en "Blechhammer" in Blachownia Śląska, wat resulteerde in de dood van ongeveer 700 gevangenen, voornamelijk joden.

Op 27 januari 1945 werd de hoop om vrijheid te herwinnen werkelijkheid toen Sovjettroepen ongeveer 7.000 overlevende gevangenen bevrijdden. Gevangenen in betere fysieke conditie verlieten het kamp en keerden terug naar hun families, maar velen van hen hadden nog steeds medische hulp nodig, die helaas niet altijd voldoende was.

Bij het doorzoeken van het gebied stuitten Sovjetsoldaten op de lichamen van gevangenen die door de SS waren neergeschoten tijdens de terugtrekking uit het Auschwitz-kamp, evenals individuen die waren gestorven van de honger of uitputting. Dit waren niet de enige sporen van misdaden die ze ontdekten, slechts het topje van de ijsberg verborgen achter de muren van de vernietigingskampen. Ter herdenking van deze gebeurtenissen viert het Auschwitz-Birkenau Staatsmuseum en Monument jaarlijks de Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust op 27 januari, bijgewoond door overlevenden van de Holocaust, voormalige gevangenen uit Auschwitz en staatsdelegaties van over de hele wereld.

Herinnering aan de Holocaust

Doodsmarsen hebben een onuitwisbare indruk achtergelaten in de geschiedenis en symboliseren de extreme wreedheid van het naziregime en het lijden van zijn slachtoffers. Deze gebeurtenissen hebben bijgedragen aan het enorme aantal Holocaustslachtoffers en dienen als een grimmige herinnering aan de gruweldaden die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben plaatsgevonden.

Naast de naderende herdenking van de bevrijding van Auschwitz is er ook een andere gelegenheid om de slachtoffers te herdenken - de Mars van het Leven, die sinds 1988 wordt georganiseerd. Dit is een jaarlijks educatief programma dat studenten van over de hele wereld naar Polen trekt, waar ze meer leren over de Holocaust. Het hoogtepunt van dit programma zijn de ceremonies in Oświęcim. De marsen vinden traditioneel plaats volgens de Joodse kalender op Holocaust Herdenkingsdag, die altijd valt op de 27e dag van de maand Nisan (overeenkomend met maart-april in de Gregoriaanse kalender). Op deze dag marcheren duizenden deelnemers in stilte van Auschwitz naar Birkenau.

Jonge mensen die deelnemen aan de Mars van het Leven willen eer betonen aan de herinnering van allen die zijn vermoord in de concentratiekampen. De naam "Mars van het Leven" is een parafrase van de "doodsmarsen". In tegenstelling tot de doodsmarsen, die onderdrukking en uitroeiing symboliseren, heeft de Mars van het Leven tot doel het voortdurende bestaan van het Joodse volk te demonstreren, ondanks pogingen tot uitroeiing door de nazi's.

De doodsmarsen vertegenwoordigen een huiveringwekkend hoofdstuk in de geschiedenis en laten de extreme wreedheid van het naziregime tijdens de Tweede Wereldoorlog zien. Deze tragische gebeurtenissen, waarbij duizenden gevangenen werden gedwongen tot onmenselijke marsen onder extreme winterse omstandigheden, leidden vaak tot de dood door uitputting, uithongering en executie. Ter gelegenheid van de naderende herdenking is het de moeite waard om terug te kijken op deze geschiedenis om eer te betonen aan de herinnering van de slachtoffers van deze misdaden tegen de menselijkheid en om te voorkomen dat deze angstaanjagende gebeurtenissen worden vergeten.