Tatoeages in Auschwitz-Birkenau

Karakteristieke tatoeages, bestaande uit een reeks nummers die de persoonlijke gegevens van de gevangenen vervingen vanaf het moment van hun aankomst, waardoor ze tot een louter nummer werden gereduceerd, waren inherent verbonden met de concentratiekampen. Het was de eerste stap in het dehumaniseringsproces dat gepland was voor de gevangenen.

Hoewel algemeen wordt aangenomen dat het tatoeëren van gevangenen een praktijk was die in elk nazi-kamp werd gebruikt, is dat eigenlijk niet het geval. Auschwitz-Birkenau was het enige concentratiekamp waar de gevangenen werden getatoeëerd met nummers. Het is mogelijk dat de wijdverbreide misvatting het gevolg is van het feit dat getatoeëerde gevangenen na de bevrijding in veel kampen werden aangetroffen. Het is echter waarschijnlijk dat deze mensen eerder in Auschwitz waren vastgehouden en later waren overgebracht, of deelnamen aan de dodenmarsen.

Identificatie van Auschwitz-Birkenau gevangenen

Bij de oprichting van het kamp werden de identificatienummers van de gevangenen niet getatoeëerd, maar in hun gevangeniskleding genaaid. Naast nummers gebruikten de kampautoriteiten ook symbolen, vormen of letters om de status, seksuele geaardheid, nationaliteit of religie van een gevangene aan te geven.

• Een rode driehoek werd gebruikt om politieke gevangenen te markeren. Dit waren voornamelijk Polen, maar later ook andere nationaliteiten en etnische groepen, waaronder Joden. Naast beschuldigingen van ondergronds werk of lidmaatschap van een illegale organisatie, kon iemand een politieke gevangene worden simpelweg door het zingen van een patriottisch lied, het verzetten tegen een Duitse manager op hun werkplek, het hebben van contact met Duitse vrouwen, het openlijk in twijfel trekken van de uiteindelijke overwinning van Duitsland, buiten zijn na de avondklok, worden gearresteerd tijdens een razzia (wanneer willekeurige mensen op straat werden gearresteerd) of lid zijn van de zogenaamde intelligentsia. Met zo'n breed scala aan mogelijke voorwendsels waarop mensen gevangen konden worden gezet, is het nauwelijks verrassend dat politieke gevangenen in augustus 1944 95% (waarvan 65% Joods) uitmaakten van alle kampgevangenen.
• Een groene driehoek was toegewezen aan criminele gevangenen. Meestal Duitsers die waren gearresteerd wegens het plegen van een of andere vorm van misdaad, waren dit vaak recidivisten - de zogenaamde professionele criminelen. In werkelijkheid waren deze Duitse criminelen niet gewend aan zwaar lichamelijk werk, en zelfs zij die technisch niet bruikbaar waren, werden toegewezen aan de werkdiensten (kommandos) als kapos, of gevangenisfunctionarissen. Als beloning voor het toezicht op de werkdiensten kregen ze talloze privileges. Vaak uiterst brutaal konden kapos hun medegevangenen vrijelijk disciplineren, vaak sloegen of doodden ze hen straffeloos. In de zomer van 1944 waren er 1.372 Duitsers in Auschwitz gemarkeerd met een groene driehoek, en velen van hen meldden zich later vrijwillig aan om toe te treden tot de Waffen SS.
• Asociale gevangenen werden getagd met een zwarte driehoek. Dit waren mensen die door de politieautoriteiten naar het kamp waren gedeporteerd. De term 'asociale gevangene' werd gebruikt om mensen te classificeren die zich bezighielden met prostitutie, zwerven, alcoholisme en vele andere soorten gedrag die als ongewenst werden beschouwd; de term was zeer breed. De nazi's beschouwden ook Roma-mensen die gevangen zaten in het zigeunerkamp in Birkenau als asociale gevangenen. Ze droegen aanvankelijk zwarte armbanden, die later werden veranderd in bruin.
• Een violette driehoek duidde op Jehovah's Getuigen, die vanwege hun pacifistische opvattingen als vijanden van het Derde Rijk werden beschouwd.
• Duitse en Oostenrijkse homoseksuelen droegen roze driehoeken. Ze vormden geen grote groep in Auschwitz omdat de meesten van hen al voor de oorlog naar andere kampen waren gedeporteerd. Ze werden voornamelijk opgesloten in Dachau, Sachsenhausen en Flossenbürg.

Joden kregen dubbele markeringen. Omdat ze meestal geregistreerd waren als politieke gevangenen, kregen ze rode driehoeken, maar daarop werd dan een gele driehoek toegevoegd, ondersteboven genaaid zodat de twee patches de Davidster vormden. In de tweede helft van 1944 werd de gele driehoek vervangen door een gele streep boven de rode driehoek. Deze markeringen werden nog steeds gebruikt, zelfs nadat tatoeages waren geïntroduceerd als de methode voor het bijhouden van gevangenenregistraties.

De beginjaren van het tatoeëren in Auschwitz

Het tatoeëren begon in de herfst van 1941 toen Sovjet-krijgsgevangenen in het kamp begonnen aan te komen. Ze werden aanvankelijk gemarkeerd door de letters SU (Sowjetunion) op de achterkant van hun uniformen te schilderen en een standaard patch met een nummer toe te voegen. Problemen begonnen echter toen ze massaal begonnen te sterven en hun uniformen werden ingenomen door andere gevangenen, die vaak besloten te proberen te vluchten, wat meestal eindigde met hun doodgeschoten. Dit leidde tot een enorme chaos in de administratie. De nazi's besloten dit te verhelpen door een tatoeage op de huid van de gevangene te plaatsen, in eerste instantie aan de linkerkant van de borst. De tatoeage werd uitgevoerd met behulp van een metalen stempel met verwisselbare platen met naalden die afzonderlijke nummers vormden. Hierdoor was het mogelijk om het volledige nummer in één keer in te drukken, waarna de resulterende wond werd ingewreven met onuitwisbare inkt. In maart 1942 begonnen Poolse krijgsgevangenen die waren overgeplaatst van Auschwitz I naar Birkenau op deze manier te worden gemarkeerd. Ook de Joodse mannen die in de eerste transporten arriveerden, werden op dezelfde manier gemarkeerd.

In het voorjaar van 1942 begonnen de nazi's de tatoeages op de linkervoorarm van de gevangenen te plaatsen. De tatoeagemethode veranderde ook - naalden gemonteerd op een houten handvat begonnen te worden gebruikt, waarbij de nummers werden gecreëerd door opeenvolgende punten te prikken.

Deze methode werd voornamelijk gebruikt op Joden, maar aan het begin van 1943 begonnen ook niet-Joodse gevangenen nummers getatoeëerd te krijgen. Deze praktijk werd in het voorjaar van 1943 uitgebreid om ook gevangenen van niet-Joodse afkomst - zowel nieuwkomers als al geregistreerden - te omvatten. Hoewel gevangenen soms niet getatoeëerd werden, gold dit alleen voor een zeer beperkt aantal gevangenen die later naar kampen voor Duitsers en Oostenrijkers werden gestuurd, evenals voor heropvoedingsgevangenen - degenen van wie de opsluiting in het kamp bedoeld was voor heropvoedingsdoeleinden. Gedetineerden die als zodanig werden geclassificeerd, zaten meestal een straf uit voor het overtreden van de werk- of disciplinevoorschriften in door nazi's beheerde werkplaatsen. Ze werden meestal veroordeeld tot ongeveer 6 tot 8 weken, maar moesten in werkelijkheid veel langer blijven - of soms nooit vrijkomen.

Andere uitzonderingen op het tatoeëren waren de Poolse gevangenen die in de zomer van 1944 arriveerden - gevangenen uit de opstand in Warschau - en ook Joden die in doorvoer werden vastgehouden in Auschwitz terwijl ze wachtten om naar andere kampen in het Derde Rijk te worden gestuurd. De laatste categorie niet-getatoeëerde gevangenen waren politiegevangenen (Blok 11), namelijk mensen die in Auschwitz wachtten op een gerechtelijk vonnis - dat meestal de dood door executie was. Het is belangrijk op te merken dat nummers alleen werden gegeven aan mensen die konden werken. Degenen die waren aangewezen om te sterven in de gaskamers, werden niet getatoeëerd. In totaal werden meer dan 400.000 gevangenen geregistreerd tijdens de jaren dat Auschwitz-Birkenau in bedrijf was.

Wstecz