Van het neolithicum tot de huidige dag. De geschiedenis van de Wieliczka-zoutmijn.

De geschiedenis van de Wieliczka-zoutmijn

Eeuwenlang werd zout beschouwd als een schat; het werd zelfs "wit goud" genoemd. De ontdekking van rotszout en de daaropvolgende exploitatie leidde tot de ontwikkeling van de omliggende steden en regio's. Bewoners die dicht bij de mijnen woonden, werden welvarend; het maakte het gebied ook tot een belangrijk punt op de handelsroute en creëerde nieuwe mogelijkheden. Zout was bijzonder winstgevend omdat het een van de weinige methoden was om voedsel te bewaren - en de meest effectieve. Het mineraal was zo waardevol dat het in de 14e eeuw nog als valuta werd gebruikt. Het is opmerkelijk dat Polen zout op deze manier veel langer gebruikte dan de meeste Europese landen. De oudste sporen van pogingen om zout te winnen werden ontdekt in de Alpen en dateren uit het 5e millennium voor Christus. Maar destijds (en nog eeuwen later) was de meest populaire methode om zout te winnen door water te verdampen uit pekelbronnen. Deze reeks gebeurtenissen ging door tot natuurlijke uitputting van de bronnen - dat was toen mensen begonnen dieper te graven.

De beginjaren van de mijnbouw in Wieliczka

Het was niet anders in Wieliczka. Aanvankelijk werden ook pekelbronnen benut. Onderzoek wijst uit dat de eerste pogingen om de pekel in het huidige Wieliczka te benutten dateren uit 3000 jaar voor Christus. Dankzij de ontdekkingen van het personeel van het Krakow Saltworks Museum werden prehistorische pekelverdampingsinstallaties onderzocht en beveiligd. Het was echter niet de enige manier om zout te verkrijgen. De methode die als de oudste werd beschouwd, bestond uit het koken van water tot het volledig verdampte; zo bleef er alleen puur zout achter op de bodem van de aarden pot. De oudste zoutvaten in Centraal-Europa werden gevonden in het dorp Barycz in de buurt van Wieliczka. Toen de bronnen ophielden met opborrelen naar de oppervlakte, begonnen mensen diepe putten te boren. Al snel werd een ontdekking van ondiepe zoutafzettingen gedaan.

Middeleeuwen

De putten werden al snel omgevormd tot mijnen; er werden verticale communicatielijnen gebouwd met horizontaal lopende tunnels. Toen de Middeleeuwen eindigden, werkten er ongeveer 350 mensen in de mijn; de jaarlijkse productie was ongeveer 7-8 duizend ton zout. En dit ondanks het feit dat het werk slechts seizoensgebonden was - het jaar van de lokale mijnwerkers was verdeeld tussen de mijn en landbouwwerk, zoals oogsten of hooien.

Al in die tijd was de Wieliczka-zoutmijn zo beroemd dat deze bezocht werd door de eerste toeristen. De eerste beroemde kunstenaar die de mijn bezocht, was Nicolaus Copernicus - een uitstekende Poolse astronoom die ontdekte dat de aarde om de zon draait. Copernicus liep langs de schachten van Wieliczka in 1493.

Moderne tijden

In de 16e eeuw werd de werking van de mijn veranderd naar het hele jaar door. Er werden steeds meer specialisten in dienst genomen en de eerste ondergrondse kaart van Polen werd gemaakt. De oudste bewaard gebleven kaarten stammen uit de jaren 1830. De mijn was zo belangrijk dat de toenmalige koning Hendrik IV de Rechtvaardige opdracht gaf om een badhuis te bouwen voor de daar werkende mijnwerkers, dat zelfs bewoond werd door een kapper (die voornamelijk eerste hulp bood). Tegelijkertijd was het lot van de mijnwerkers zo gevaarlijk dat het naast ambulances voor slachtoffers van ongevallen ook nodig was om schuilplaatsen te bouwen voor hun weduwen en wezen. Honderd jaar later werd er een groot ziekenhuis gebouwd. Dit is gerelateerd aan een ongewone nieuwsgierigheid - in 1697 werd een vrouw genaamd Magdalena Bendzisławska aangenomen als barbier-chirurgijn. Bendzisławska was ook de eerste vrouw in Polen die een diploma als chirurg ontving. Zo'n goed ontwikkeld systeem van sociale bijstand was uniek in de wereld.

De mijn werd steeds populairder onder reizigers, zowel uit Polen als uit het buitenland. En hoewel een bezoek de persoonlijke goedkeuring van de koning vereiste, groeide het aantal vrijwilligers gestaag. Veel herinneringen aan expedities van reizigers en wetenschappers zijn eigenlijk tot op de dag van vandaag bewaard gebleven.

Aan het einde van de 13e eeuw werd een onderneming genaamd "Kraków Żupy" ( "żupa" staat voor zoutmijn) opgericht, die de zoutmijnen in Wieliczka en het nabijgelegen Bochnia omvatte. Het bedrijf was bijna 500 jaar actief, tot de eerste verdeling van Polen in 1772. In de 14e eeuw vertegenwoordigden de inkomsten uit de zoutwerken meer dan 30% van de totale overheidsinkomsten. Dit geld werd gebruikt om het koninklijke hof en het onderhoud van kastelen die handelsroutes bewaakten te betalen. De inkomsten uit Wieliczka-zout werden ook gebruikt door de toenmalige koning Casimir de Grote om de Academie van Krakau (later de Jagiellonische Universiteit), een van de oudste universiteiten van Europa, op te richten. In de 16e eeuw was de Wieliczka-zoutmijn een van de krachtigste en meest dynamisch opererende Europese ondernemingen.

Tijden van de Partities

Na de eerste verdeling van Polen in 1772 kwamen de tijden van de koninklijke economie ten einde. Dit had echter geen negatieve gevolgen voor de mijn. Er waren veel veranderingen in de organisatie van het werk en de documentatie van de mijn, en nieuw aangenomen specialisten introduceerden innovatieve methoden van extractie. Oostenrijks management spaarde kosten noch moeite voor ontwikkeling; een van de eerste projecten was een ondergrondse spoorlijn. De Wieliczka-zoutmijn werd een van de belangrijkste productiebedrijven in het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. Dankzij de technische ontwikkeling van de 19e eeuw werd een stoomlier en een zoutmolen in gebruik genomen. Handboren werden vervangen door pneumatische boren. In 1868 werd het eerste toeristische pad uitgezet; het kon worden bezocht terwijl men reed in een paardenkar. Toerisme werd een enorme bron van inkomsten. Demonstraties werden gehouden gericht op een breder publiek, zoals vuurwerk of de zogenaamde "duivelsrit", die bestond uit afdalen op mijnbouwkoorden. Een grote groep toeristen waren Polen uit andere delen van Polen die de zoutmijn zagen als een herinnering aan hun officieel niet-bestaande thuisland.

Wieliczka van de 20e eeuw

In de loop der jaren verbeterde ook de algemene technische staat van de mijn. In 1912 werd er op het oppervlak een gemechaniseerde brouwerij geopend. De interbellumperiode was niet alleen een tijd van verdere technische vooruitgang, maar ook van toerisme en zoutbehandeling.

De zoutmijn zag ook talloze vieringen en evenementen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de mijn nog steeds in bedrijf; gelukkig bleek de faciliteit nuttig te zijn voor de nazi's. Als gevolg daarvan overleefde het de oorlog onbeschadigd en nam de productie aanzienlijk toe. Kort daarna kwamen moeilijke tijden - aan het begin van de jaren 40 en 50 was het land arm en verwoest door oorlog. Er moest veel meer worden gedolven om het hoogst mogelijke inkomen te verkrijgen. Helaas verslechterde de situatie toen er werk begon in de centrale delen van de mijn, dat wil zeggen in de buurt van de historische werken. De verhoogde exploitatie in dit gebied veroorzaakte een onevenwichtigheid van de rotsmassa. Het versnelde ook de vernietiging van het toeristische pad. Vanwege de verslechterende omstandigheden begonnen de eerste werken om de mijnen te beveiligen aan het eind van de jaren 1950. In 1964 werd de winning van rotszout in Wieliczka volledig stopgezet. Zout werd gebrouwen door middel van de natte methode.

In 1976 werd het gebouw opgenomen op de lijst van Poolse monumenten. Het was ook uiterst belangrijk om de zoutmijn te erkennen als een uniek UNESCO-monument; het was een van de eerste items op de Werelderfgoedlijst, al in 1978 opgenomen.

In 1992 was er een waterlekkage in de Mina-corridor. Dit was verreweg niet de eerste keer; in de jaren 1868 en 1879 waren er zulke ernstige lekkages dat er angst was voor volledige overstroming van de mijn. Pas in 1996 werd besloten om de industriële productie van zout volledig te beëindigen. Tegenwoordig is de "Wieliczka" zoutmijn een van de meest populaire locaties in Małopolska onder Poolse en buitenlandse toeristen. Het wordt jaarlijks bezocht door meer dan 1.000.000 mensen.

Tot slot is de Wieliczka zoutmijn een getuigenis van de rijke geschiedenis, innovatie en volharding die deze buitengewone ondergrondse wereld gedurende duizenden jaren heeft gevormd. Terwijl je in de diepte van deze indrukwekkende plek duikt, ontdek je niet alleen het fascinerende verhaal van zoutwinning en de impact ervan op de omringende gemeenschappen, maar zie je ook de blijvende geest van degenen die hebben gewerkt, verkend en geïnspireerd zijn door deze opmerkelijke plek.

Met zijn unieke mix van geschiedenis, cultuur en natuurlijke schoonheid blijft de Wieliczka-zoutmijn de harten en geesten van meer dan een miljoen bezoekers per jaar boeien. Dus of je nu een geschiedenisliefhebber, een natuurliefhebber bent of gewoon op zoek bent naar een unieke ervaring, een bezoek aan de Wieliczka-zoutmijn belooft je onvergetelijke herinneringen en een diepere waardering voor de ongelooflijke wereld onder onze voeten achter te laten.

Wstecz